Atzo Kepa Larrea idazleak -basauriarra jaiotzez baina Arrigorriagan 35 urte daramatzana-, bere azken lana aurkeztu zuen, “Zubia” izenekoa. Oraingo honetan, eleberriaren aldeko apustua egin du Larreak, ohikoa duen ikerketa historiko sakona albo batera utzi gabe.

Kepa Larrea (Basauri, 1956) Euskal Filologian lizentziaduna eta Historian doktorea da. Delineatzaile, administrari eta itzultzaile lanetan aritu ondoren, EHUko irakasle gisa ibilbide luzea egin du. Ezaguna da, batez ere, bere saiakera historikoengatik, hala nola: Mina edo libertatea! (2017), Xabier Mina gerrilari nafarraren ingurukoa, edo Antilletan galdurik (2023).

Maitasuna, diktadura eta paisaia galduak, eleberriaren oinarri

“Zubia” eleberria  1936ko Gerraren eta diktaduraren hainbat pasartetan oinarritzen da, egileak berak azaldutakoaren arabera: “asko eta asko txikitan entzundako kontuak dira; helduek ahotsa apaldu eta xuxurla batean hitz egiten zutenean horrek gure arreta pizten zuen, eta adi entzuten genituen kontu haiek”.

Kontakizuna “hiru pertsonen arteko amodio istorio” batean oinarritzen den arren, errealitate historikoa eta fikzioa txirikordatzen doaz etengabe, iragana eta oraina lotuz.

Irakurketa erraztearren, bi koloretan banatu dituzte kapituluak, eta kapitulo gehienak “dagoeneko desagertuta dauden paisaietan oinarritzen dira”. Zentzu horretan, bai Larreak eta bai hitzaurrea egin zuen Jesus Etxezarragak “paisaia liburuaren beste pertsonaia bat gehiago” dela nabarmendu zuten, “Jone edo Ganix protagonisten pare”.

Zentzu horretan, Hego Uribeko herriek, kaleek, basoek eta mendiek protagonismo berezia dute eleberri osoan zehar: “Bolintxu”, “Izartza”, “Arguia” edo “Lapurzuloa” dira kapituloetako batzuen izenburua, hurrenez hurrenez.

“Desagertu den paisaia batetaz ere hitz egiten du liburuak, hobe esanda, desagerrarazi duten paisaia batetaz. Dagoeneko existitzen ez diren baserriak, basoak, bideak… berreskuratu ditut liburu honetarako, nire belaunaldikoon haurtzaroaren parte izan zirenak”. Horren ordez dena “errepidez, harrobiz eta basoei nortasuna lapurtu dietene pinu tristeez” bete dutela gaitzetsi zuen Larreak.

Liburuaren laburpen moduan, zera dio kontrazalak: “1937ko ekainaren 19ko goizaldean, soldadu frankistak Bilbon sartu baino ordu gutxi batzuk lehenago, gudari gazte batek, Ganixek, ez daki zer egin: beste gudari askorekin batera hirian geratu eta bere burua entregatu ala Bilbo inguruko mendietan zelatan dauden karlisten setioa hautsi eta Euzko Gudarostearekin bat egin, horiek Kantabria aldera atzera bildu baitira. Hogeita bost urte geroago, neska gazte bat, Jone, bere familiaren isiltasuna hausten saiatzen da, gerraren ondorioz etxean ezkutatu eta bere buruari egiten dizkion galderen erantzunen bila. Gertaera bi horiek behialako zubi batek lotuko ditu. Eleberriaren izenburuak berak iradokitzen duen bezala, lan honek iragana eta oraina lotzen dituen zubi lana egin nahi du, memoriari eta zaurien itxierari ekarpena eginez”.

Kepa Larrearen liburu berria eskuragarri dago dagoeneko, eta Durangoko azokan ere egongo da salgai.

Abenduaren 14ra bitartean jardueraz betetako programa osatu du Arrigorriagako Udalak, euskararen presentzia eta erabilera udalerrian bultzatzeko helburuarekin: “Euskararen eguna abenduaren 3an izango den arren, jarduerak lehenago hasiko dira, azaroaren 28an, eta abenduaren erdialdera arte luzatuko dira, herritar guztien gustuko eskaintza bermatzeko”, azaldu dute udal ordezkariek.

Azaroare 28an, ostiral honetan, Eñaut Elorrietaren kontzertua eta haurrentzako Begizur antzezlana prestatu dute. Abendura begira, ipuin kontalariak, hitzaldiak, komedia gaua eta ‘Ez da kasualidadea’ izeneko bertso-saioa prestatu dute eta Alaia Martin, Nerea Ibarzabal, Oihana Bartra eta Uxue Alberdi bertsolariak Lonbo aretoan izango dira.

Ekitaldi guztiak herrigunean zein Abusun antolatu dituzte.”Ekitaldi nagusiez gain, eskolako eta institutuko ikasleentzako propio diseinatutako egitarau paraleloa ere antolatu dituzte. Besteak beste, La Basu eta La Pulga musikariekin elkarrizketa musikatua egingo dute, ipuin kontalariak, antzerkiak eta bertso emanaldiak izango dira”.

“Arrigorriaga euskaldunagoa nahi dugu, eta horretarako ezinbestekoa da herritarrok euskaraz hitz egiteko ohitura bereganatzea”, azaldu du Gorka Etxebarria Euskara zinegotziak. “Udal Gobernutik udal euskaltegia dugu, diru-laguntzak eskaintzen dizkiegu talde eta elkarteei, bekak ditugu euskara ikasteko edota lanean dihardugu hizkuntza-paisaiaren normalizazioaren alde. Baina ahalegin horri erantzuteko, herritarrak animatu nahi ditugu euskaraz hitz egitera, lotsarik, beldurrik eta konplexurik gabe”. Horregatik, herritar guztiak animatu nahi dituzte Euskararen Nazioarteko Egunean antolatutako ekintzetan parte hartzera.

Egitaraua | Euskararen Eguna Arrigorriagan 2025

AZAROAK 28, ostirala
‘BEGIZUR’ ANTZEZLANA
12.30 Abusu Zentro Soziokulturala
EÑAUT ELORRIETA
20:00 Magdalena eliza

ABENDUAK 1, astelehena
‘KUKU MUKU’
Eskolako umeentzako egitaraua

ABENDUAK 2, asteartea
‘ETXEAN OTSO, KALEAN USO’
Eskolako umeentzako egitaraua
Lonbo Aretoa

ABENDUAK 3, asteazkena
TXAPELDUNAK
Eskolako umeentzako egitaraua
Lonbo Aretoa

ROSA MARTINEZ IPUIN KONTALARIA
17:15 Edurne Garitazelaia
‘HITZAK ZAPIAN’ IKUSKIZUNA
18:00 Udaletxeko plaza

ABENDUAK 4, osteguna
BERTSO-JASA
Eskolako umeentzako egitaraua
Lonbo Aretoa

‘DESDE EXTREMADURA AL EUSKERA’
19:00 Abusu Zentro Soziokulturala

ABENDUAK 5, ostirala
EZER EZ
Eskolako umeentzako egitaraua
Lonbo Aretoa

ABENDUAK 12, ostirala
KOMEDIA GAUA
20:00 Lonbo aretoa

ABENDUAK 13, larunbata
‘SCROOGE ETA MAMUAK’
18:30 Lonbo aretoa

ABENDUAK 14, igandea
‘EZ DA KASUALIDADEA’ BERTSO SAIOA
19:00 Lonbo aretoa

Mugikortasuna hobetzea helburu, Arrigorriagako Udalak eskaera egin dio Bilboko Udalari Buia eta Abusu konektatzen dituen Bilbobuseko 50. autobus linea “hobetzeko”.

Izan ere, linea hori Abusuko Santa Isabel auzora luzatzea proposatu dio Arrigorriagako Udalak Bilbokoari. Maite Ibarra alkatea Bilboko Udaleko Nora Abete Bilboko Udaleko alkateordea eta Mugikortasun eta Jasangarritasun zinegotziarekin elkartu zen azaroaren erdialdean proposamenaren inguruan berba egiteko. Bilboko Udaletik eskaera hori aztertu eta abenduan erantzuteko konpromisoa hartuko zuela azaldu zuen.

Bilbobuseko 50. linea Santa Isabelera luzatzea Abusuko auzotarren aspaldiko eskaera da. Arrigorriagako Udalak, gainera, egunero herriko instituturaino iristea eskatu dio Bilbokoari, “Arrigorriagako erdigunea lotu ahal izateko”.

Abenduaren 27an antolatu du Arrigorriagako Soinuarri Elkarteak Bertsio Gauaren bosgarren edizioa, Gaztetxean, 20:00etatik aurrera.

Urtero lez, epea zabaldu dute bertan jo nahi duten taldeek izena eman ahal izateko: “Utzi lotsak alde batera eta animau zaitez gauarekin bat egiten, zure musika gogokoena jotzera, ergelkeriak egitera eta esatera, eta zure gurasoak lotsaraztera”, azaldu dute Soinuarritik. Gainera, 2026an 10 urte beteko ditu Arrigorriagako elkarteak eta “gauzatxoak” prestatu dituztela iragarri dute.

Bertsio Gauari dagokionez, elkartetik azaldu dute “aukera ezinhobea” dela bandek zuzenean jotzeko eta “kristoren gauaz gozatzeko”. Parte hartu nahi duten bandek 15 minutuko emanaldia prestatu behar dute abesti propio edo bertsioekin. “Eszenatokian Soinuarri utzitako musika aparailuak egongo dira: bateria, baxua, gitarra bi eta anpliak. Nahi izanez gero, nork bere instrumentuak ekar ditzake”, argitu dute Soinuarritik.

Izena emateko soinuarrielkartea@gmail.com helbidera idatzi behar dute interesdunek. Bertan, taldearen izena, kide kopurua eta bakoitzaren rola eta jo beharreko abestien zerrenda idatzi beharko da.

Maite Ibarra Arrigorriagako alkateak, Peio Garmendia Ogasun eta Kontu zinegotziarekin batera 2026ko aurrekontu-proposamena egin du. 17.646.735 milioi eurokoa izango da, 2025eko baino % 6,8 handiagoa.

“Aurrekontu hauek Arrigorriaga kohesionatuagoa, inklusiboagoa eta jasangarriagoa eraikitzeko borondatez diseinatu ditugu. Herri gisa aurrera egiteko eta gure auzokide guztien bizi-kalitatea hobetzeko funtsezko tresna dira”, nabarmendu du Arrigorriagako alkateak.

Aurkezpena egin ostean, proposamenaren lerro nagusiak aurkeztu dituzte komunikabideen aurrean.

Arrigorriagako udal-aurrekontuaren proposamena 2026

– Hirigintza eta Auzoak: Arlo honetara milioi bat euro baino gehiago bideratuko ditu gobernu-taldeak eta hiru ekintza nabarmendu dituzte: Osasun eta Higiene auzoko espazio publikoen irisgarritasuna eta kalitatea hobetzeko obrak egitea; eskolako patioa gune inklusiboagoa eta birnaturalizatuagoa bihurtzea, eta hirugarrenik, kiroldegi berriaren lehen fasea eraikitzeko
proiektuaren idazketa martxan jartzea.

– Politika Feministak: Arlo honek 155.450 euroko partida jasoko du. 2019 urtearekin alderatuta diru kopurua bikoiztu dutela iragarri du Garmendiak.

– Gizarte Politikak: zaintza komunitarioen aldeko apustu irmoa egin dute, eta Zaindu Arrigorriaga izena izango duen proiektu bat jarriko da abian. Proiektu honek ‘Zainduz’, ‘Herri Lagunkoia’, ‘Zu Nagusi!’ eta ‘GEUna’ lan-programa batuko ditu. “Horri esker, programa guztien arteko lotura eta koherentzia lortu ahal izango da, udalerri solidarioago eta zainduago baterantz urrats garrantzitsua eginez”.

– Ekonomia eta Enplegua: esparru honetara 45.500 euro bideratuko dute enplegu-prestakuntzarako eta laneratzeko ikastaroak egiten dituztenentzako laguntza ekonomikoetarako. Bestalde, ArrigoBono kanpaina egiten jarraituko dutela iragarri dute, “tokiko merkataritzari bultzada emateko”.

2026rako udal-aurrekontuaren proposamenak Ingurumenera, Euskarara, Kulturara, Kirolera eta
udalerriaren garapenerako funtsezkoak diren beste arlo batzuetara bideratutako partidak ere
jasotzen dituela gehitu du Maite Ibarrak.

Peio eta Maite, Arrigorriagan // Geuria

Aurkezpena, laster

Gobernu taldea joan den irailean hasi zen udal aurrekontua prestatzen eta urrian lehen zirriborroa bidali zioten oposizioko alderdiei, horiek aztertzeko bilera batera gonbidapena eginez.

“Heldu diren iruzkinak aztertu ondoren egin dugu behin betiko proposamena”, azaldu du Ibarrak. “Argi utzi nahi dugu udal gobernu irekia garela eta negoziatzeko prest gaudela”.

Proposamena hurrengo egunetan aurkeztuko dela azaldu dute udal ordezkariek eta asmoa “urte berria onartutako udal aurrekontuarekin hastea” dela, ondo bidean.