Udaberriaren helduerarekin, pinuetako habietan neguko egun hotzak igaro dituzten prozesio beldarrak zuhaitzetatik jaisten hasi dira. Beldarrek pinuetatik lur azpira egin behar duten bidaia martxotik apirilerakoa bada ere, gero eta lehenago ikusten ditugu prozesio beldarrak gure eskualdeko herrietako parke eta mendietan, Hego Uribe eskualdean pinudi ugari baitaude eta urte hasieran tenperatura epelak izan baititugu. Fenomeno hau dela eta, sare sozialetako komunitateetako erabiltzaileak gero eta gehiago larritzen dira animalia hauek herrigunean ikusten dituzten bakoitzean. Beharrezkoak al dira, baina, beldur horiek guztiak?

Beldar ilarako lehena // Geuria

Beldar guztiak tximeleta batek udan jarritako arrautzetatik datoz. Momentu horretan hasten da beldarren bizitza-zikloa. Prozesio-beldarren kasuan, tximeletak 300 arrautza inguru jartzen ditu pinuetako adarretan eta arrautza horietatik irten bezain pronto lurperako bidaia egingo dute: zuhaitzaren enborraren azaletik behera astiro-astiro eta 60 beldarrek osatutako ilaretan doaz, hortik prozesio-beldar izena. Hilerako lehen beldarra emea da. Lurrera heltzean lurperatzeko leku bigun aproposa bilatzen dute eta batzuetan 30 metrorainoko distantzia luzeak egiten dituzte. Hilabete batzuk ematen dituzten lurpean, krisalida moduan eta uda aldean tximeletak jaiotzen dira bertatik.
Ziklo hau urtean behin egiten zuten beldarrek duela urte gutxira arte. Gaur egun, aldaketa klimatikoaren eraginez, egun epelagoak ditugu, eta zikloa bikoiztu dela azaldu du Arrigorriagako Arkakuxoko Txarli Gorostiza ‘Txanpi’ albaitariak (Bilbo, 1971): “Duela urte batzuk, beldarrek urtean ziklo bakarra zuten, eta pinutik lurrera egiten duten ibilbide tartea martxotik apirilerakoa zen. Aldaketa klimatikoak ziklo hau bikoiztu egin du behin baino gehiagotan, eta azken urteetako Gabonetara arteko egunak epelak izan ditugu. Hori dela eta, prozesio beldarrak udaberri hasieran zein udazkenean ikusten hasi gara”, azaldu du albaitariak.

Beldar habia // Geuria

Txanpik 23 urte daramatza albaitaritza lanetan, eta Madrilen hasi bazen ere 2008an ireki zuten Arrigorriagako klinika. Bertan dihardu lankideekin eta Lupe izeneko txakur txikiarekin: “Hego Uriben pinuz inguratuta gaude, eurekin negozioa egiten delako: Pagasarriko zonaldean pinuak daude, Upon eta Mandoian pinuak dauzkagu, Zeberioko errepideetan pinuak daramatzaten kamioiak ikus daitezke atzera eta aurrera… Pinua egotean, prozesio-beldarrak dauzkagu“. Urtez urte gai honen inguruko askotariko publikazioak ikus daitezke sare sozialetan: alarma piztu dela, txakurrekin inoiz baino kontu handiagoa izan behar den garaia dela… eta Facebook bezalako sareetan nekrosiz betetako txakurren mingainak dituzten argazkiak hedatzen dira, askotan behar baino garrantzi gehiago emanez betidanik existitu den natura fenomeno honi.

Beldarrak, batuta // Geuria

Erasoa, defentsarik onena
Prozesio-beldarrak edo Thaumetopoea pityocampak oso erraz bereizi daitezkeen intsektuak dira. Pinuetan zintzilik dauden habia zurietatik irten bezain pronto, ilara handiak egiten dituzte, ondoren lurperatu ahal izateko. Prozesio-beldarrak Trikoma izeneko ‘ileak’ dituzten lau zentimetro inguruko intsektuak ditugu. Beldar bakoitzak 500.000 trikoma izan ohi ditu eta hauetan Thaumatopina izeneko toxina dago. Kanpoko eragile baten hurbileko mehatxua sentitzen duten bakoitzean, beldarrek trikoma pozoitsu horiek askatzen dituzte, dardo toxikoen antzeko efektua sorraraziz eta izaki bizidunen azala ukitzean azkura eta larruazaleko erreakzioak eraginez: “Beldarren defentsa-sistema hau intsektu hauek ukitzean jartzen da martxan, baina intsektuak bakean uzten badira ez da ezer gertatzen”. Dagoeneko, biktima arruntenak txakurrak izan ohi dira, edozer gauza arnastea biziki maite dutelako, eta prozesio-beldar batekin talka egiten dutenean hasten dira arazoak. Gorostizaren arabera, prozesio-beldarrek sor ditzaketen kalterik larrienak “bereziki animaliek intsektu hauek zapaldu eta ahora eramanez miazkatzen dituztenean gertatzen dira”, azaldu du Txanpik. “Txakur batek prozesio-beldarrak zapaltzen baditu azkura eta urtikaria pairatu ditzake, hipersentiberatasun erreakzioa…”, jarraitu du albaitariak.

Beldar emea, ilarako lehena, lurperatu baino lehen // Geuria

Arazo larriena beldarrak ahora eramatean gertatzen dela dio Gorostizak: “Beldarren toxina oso arriskutsua da, bereziki txakurren mukosetan, inflamazio handia eragiten duelako eta glotisa inflamatuz gero txakurrak ito daitezke. Hori da benetako arriskua”. Gerta daitekeen beste arazo bat animaliaren mingainean nekrosia sortzea da: “Batzuetan mingain zati bat erortzen zaie nekrosiaren eraginagatik. Txakur txikiek gehiago pairatzen dituzte beldarren erasoak, euren organismoa askoz txikiagoa baita eta toxina kopuru txikiagoarekin kalte handia jasan baitezakete. Kasu hauetan arin ibili behar gara eta txakurra albaitariarengana ahalik eta lasterren eraman”, argitu du Txarlik. Hala ere, gorputzeko bestelako atal batean beldarren erasoa jasaten badute, arazoa uste baino txikiagoa da: animaliek mina edo azkura izango dute, “baina ezer gehiago ez, normalean: ez dut nekrosi kasurik ikusi mukosetatik kanpo”.

Albaitaria kezkatuta agertu da azken urteetan agertzen joan den joera batekin: gero eta gehiago dira mendira Urbason kortikoideak daramatzaten ibiltariak. Gorostizak gehiegikeria dela argudiatzen du: “Gero eta gehiago dira errezeta horiek eskatzen dizkidatenak, eta ez dut uste horrelako beharrik dagoenik. Ezjakintasun asko dago gai honen inguruan eta kortikoide horiek behar bezala txertatzen jakin behar da”. Albaitariaren hitzetan, ziztada ematea erraza da, baina txertoa ondo jartzea bestelako gauza da: “Eragin onena izateko, txertoa zirkulazio-sisteman ipini behar da, zainetan. Muskulu-barneko txerto bezala jarriz min handia eragin diezaiokegu txakurrari eta azal azpiko txerto bezala jarriz gero, eragina askoz motelagoa izango da eta efektua askoz txikiagoa”.

Beldarrak, enbor batetik jaisten // Geuria

Sintomak eta tratamendua
Txakur batek prozesionariak zapaldu edo ahora eraman baditu bistakoa izan ohi da, sintoma garrantzitsuen artean mingaina asko mugitzea (askotan hankarekin astinduz), mina eta inflamazioa izango du aho inguruan eta ziurrenik aparra botako du. Kasu horietan egin behar den lehenengo gauza animaliari ur epela ematea eta lehen baino lehen albaitariarenera eramatea dela azaldu du Txanpik: “Nik, albaitari bezala Urbasona daramat autoko botikinean, baina albaitaria naizelako eta badaezpada. Bestela ez nuke eramango, esperientziarik ez daukan inork txertoa gaizki jartzen badu ez duelako animaliaren ongizatea zertan bermatuko”.

Prozesio-beldar batek pozoitutako txakur bat albaitariarenera heltzen denean bide parenterala jarri eta Urbason bezalako antiestaminiko gogorra ematen zaio. Gero serumterapia eta antibiotikoak ematen zaizkio: “24-48 ordu igarota jakin ahal izango dugu prozesio-beldarrak nolako mina eragin dion txakurrari, baina normalean aho eta mingain kontua izan ohi da”. Nekrosia ehunaren hiltzea da, eta nekrosia daukan mingain batera ez da odola heltzen: “Nekrosia duen ehun hori hil egin eta mingain zatiak jausi egiten dira batzuetan, beranduegi denean”. Muturreko kasu horietan, mingain zatiak falta arren txakurrek bizimodu arrunta egin dezaketela azaldu du albaitariak: “Txakurrek ez dute hitz egiten eta alde horretatik ez dute inolako problemarik. Nekrosia pairatu ostean normaltasunez jan eta edaten dute.

Beldarrak, lurperatu baino lehen // Geuria

Albaitariak azaldu du prozesio-beldarrenganako alarma urteroko kontua dela eta ez daukala hainbesteko garrantzirik: “Larritasun handirik ez daukan gai honekin asko larritzen da jendea, eta datuei begira kausalitatea ez da oso handia: Arkakuxoko agenda hitzorduz beteta daukagun arren, urte osoan zehar prozesio-beldarren inguruko hiruzpalau kasu baino ez ditugu eta nire esperientzia profesionalean ez dut kausa honengatik hildako txakur bakar bat ere izan”.

Gorostizak dio gomendiorik onena intsektu hauek saihestea dela, baina larritu barik. “Beldarrak bakean utzi behar dira, eta are gehiago, ez ditugu inondik inora ere zapaldu behar: oso urtikanteak dira. Nik neuk txikitan zapaldu nituen eta egun bi eman behar izan nituen ohean. Oso esperientzia txarra izan zen. Thaumatopina toxina inflamatorioa eta alergikoa da animalia zein gizakiarentzat eta kasurik txarrenean, alergia daukan gizaki batek anafilaxia pairatu dezake.