Sareak

☉ Etxebarri

Asier Bidart: “Etxebarriko toponimo gehienak euskarazkoak dira; euskaraz bizi zan komunitate baten lorratz argia”

Asier Bidart Meabe galdakoztarrak Etxebarriko toponimiari buruzko ikerketa egin zuen duela urte batzuk. Aurten Udalak liburua berrargitaratu du.

|

Galdakoztarrak Etxebarriko toponimiari buruzko ikerketa egin zuen 2005ean // Geuria

Etxebarriko Euskara Zerbitzua 2001. urtean eratu zuten. Herrian normalkuntzaren eta hizkuntza ondarearen “gabezia nabarmenak” ikusita, Euskara Biziberritzeko Planaren baitan, Etxebarriko toponimiari buruzko ikerketa abiarazi zuten. Egiteko horretan Asier Bidart Meabe (Galdakao, 1973) galdakoztarrak lan egin zuen Ainara Apraizekin batera, eta biek egindako ikerketa lanari esker Etxebarriko toponimia biltzen duen liburua argitaratu zuten 2006an. Labayru Ikastegiaren laguntzarekin atera zuen Udalak liburu hura. Aurten, liburuaren edizio berria publikatu du Etxebarriko Udalak: itxura aldetik hobekuntza izan du liburuak, argazki gehiago eta kalitate handiagokoak edota kale izendegi eguneratua. Berrargitaratze hori aprobetxatuta, duela urte batzuk egindako ikerketa lanaz galdetu diogu Bidarti.

Etxebarriko toponimiari buruzko ikerketa egin zenuen duela urte batzuk Ainara Apraizekin batera.
Hala da. Labayru Fundazioa 1977an sortu zan eta, iker-erakundea dan aldetik, sorreratik bertatik, euskal kultura ondarea ikertu, bultzatu eta gizarteratzeko asmoa euki dau. Gogoan daukat 2001eko otsaila inguruan Lezamako toponimiaren ikerketa egiteko ardurea jaso nebala. Aurrez Labayruk Ander Ros eta Jesus M. Cabelloren Basauriko toponimia argitaratu eban. Gerora etorri ziran Elorrio, Etxebarri, Zamudio eta gainetikoak. Ikerketarako urte onak izan ziran 2008ko krisiaren aurrekoak eta Etxebarriko Udaleko ikerketa esleipena be garai harexetan egin zan. 

Zer biltzen du zehazki ikerketak?
Ikerlanean idatzizko eta ahozko erregistroak bilbatu ziran. XVI. eta XX. gizaldien arteko idatzizkoak eta ikerketa egin zaneko ahozkoak. Toponimia ikerketetan leku-izenen deskribaketa diakronikoa eta sinkronikoa egiten da, eremu jakin bateko leku-izenak zehatz jasotzeko, bai eta euren eboluzinoa ezagutzeko be.

Zertarako eta zergatik egiten dira udalerrietako toponimiari buruzko ikerketak?
Kultur-ondarea ezagutzeko, babesteko, gizarteratzeko… Gure herrietako toponimoak, gure kultur-ondarearen parte dira eta babestu beharrean dagoz. Leku-izenak eurak abizenetan, bizimoduan, gertakarietan, orografian, landaredian, ofizioetan… daukie jatorria. Jose Migel Barandiaranek leku-izenak eurak, kondairakaz batera, hirugarren geruzan kokatzen dauz. Lehenengoan lurrazala, bigarrenean gizakiak lehenengoaren gainean altxatutako etxe, zubi eta gainerako eraikinak. Hirugarrenak, baina, lehenengoari eta bigarrenari izena eta izana ematen deutse. Dana dala, mendeek aurrera egin ahala, bizimodua bera be aldatu egin da, bai eta gizakiak inguruagaz daukan hartu-emona, eta, zelan ez, leku-izenak eurak be: asko galdu egin dira; beste hainbeste ordezkatu; edo baita garkoratu be, garai bateko izenak gaur eguneko inguruaren errealidadeagaz. Ikerketaren bitartez leku-izenen katalogoa paratzen da, lehena eta oraina deskribatuko eta buztartuko dauen jakintza gizarteratuz.  

Ia 40 herritarrekin bildu zineten.
Liburuan bertan dagoz euren erreferentziak. Oro har, laguntasun handia izan genduan eta eurei eskerrak hainbeste leku-izen kokatzeko erea izan genduan. Urte asko pasau dira ordurik hona, baina ez daukat ahazteko, besteak beste, Amezti mendi-taldeko Andoni Larraberen laguntza eta konpromisoa.

Herritarrekin izandako elkarrizketetaz zer gogoratzen duzu?
Batez be euren gaztetako Etxebarri. Eurekaz egindako berbaldietan gure begiekaz ikusi ez dogun Etxebarriren barri izan genduan, bai eta herriaren eraldaketaren barri be. Euren gogoan bizi-bizirik egoazan Uribarri, Legizamon nahiz Kukullaga inguruetako solo-arloak, lantzarrak, bedartzak, arestiak eta abarrak. Euren kontatzeko moduak eta kontakizunei ipinitako sentimenduek hunkitu egin ginduzan.

Etxebarriko auzo, kale, etxe, baserri edota landare izenak jaso zenituzten ikerketan.
Agiri bilketea hasteagaz batera akorduan daukat konturatu ginala dokumentatzen ari ginen Etxebarrik zerikusi gutxi eukala XXI. gizaldikoagaz. Sentsazio hori areagotu egin zan udaletxean egoazan agirietako euskarri grafikoak ikusi genduzanean. Ez genkian landa-lanetik zein informazio jasoko genduan, baina garai hareetan pentsau genduan derrigorra zala, modu batera edo bestera, XX. gizaldi hasierako Etxebarri, eraldatu aurrekoa, alegia, mapa batera eroatea. Zeozelan esku artean geneuzkan erreferentziak gizarteratu behar genduzan: Uribarri nahiz Kukullagako baserri eta solo-izenak, Kukullaga auzoko baso-txatalak, Ametzolako eraikinak… Aipagarri da, berbarako, Kukullaga auzoak euki dauen eraldaketea. Eleiza bera be bertan egoan eta horren lekuko dira Eleizgoiena, Eleizaoste, Eleizondo edo Eleizakoetxe toponimiak, danak be, Zintuduri edo Palatusagasti mendien babespean. Gerora, baina, tokiz aldatzea erabagi zan, eleizaren egoera txarrak eta, bereziki, bizitasun handiagoko tokiren batean lekutu nahiak eraginda.  

Ikerketa egin zenuten bitartean eragozpenik izan zenuten?
Bilbotik hur egoteak erabat baldintzatu dau herriaren garapena. Aldaketa, barriz, arina eta goitik beherako izan da, bereziki Uribarribekoa ibar inguruan industria sartu zanetik aurrera. Gaur egun sinisten gatx egiten bazaigu be, ordura arte nekazaritza eta abeltzaintza zan nagusi udalerrian. Toponimia ikerketa batean informazio asko jasotzen da agiri idatzietatik: solo, baso eta baserri izenak; eraikinen deskribaketak, udalerrian jazotakoak… Normalean aldaketa gitxiko udalerrietan eta informante egokiakaz fazilagoa izaten da toponimoak kokatzea, baina Etxebarriren kasua bestelakoa izan da. Hala eta guztiz ere, horrenbeste leku-izen kokatzea lortu genduan, liburuagaz batera argitaratutako mapa da horren adibide.  

Honakoa adierazi zuen Labayru Ikastegiak: “Sustrai euskaldunak ditu Etxebarrik, eta toponimia dugu horren erakusgarririk garbiena”.
Liburuaren atzealdean dagoan toponimoen aurkibideari begiratu bat egin ezkeroan atoan konturatuko gara toponimo gehienak euskarazkoak direla; euskaraz bizi zan komunitate baten lorratz argia. 

Bitxikeria bezala aipatu egiten da liburuan forma ia karratuko zezen-plaza zegoela Etxebarrin.
Karratua-edo. Inguruko informanteen arabera karratua ei zan, agiri idatzietan, ostera, luzanga zala aitatzen da, borobila muturretako batean eta erpinduna bestean. Dana dala, zezen-plaza gaur eguneko N-634 errepidean egoan, oraintsu eratsi daben Plazagana (Txatoana) eta Etxepinto etxeen artean. Tokian bertan udaletxea, eskola, taberna eta bolatokia egozan.  

Berezitasun gehiagorik gogoratzen duzu?
Aurrez esandakoetatik adierazi geinke udalerriko gunea apurka-apurka Kukullagatik Exetiagara pasatu zala XIX. gizaldiaren erdialdetik aurrera, udalerriak garai berrietara egokitutako eraikinak Exetiaga baserriko lurretan altxatu ebazan-eta, Santa Ana ermitatik paraje: Done Esteban eleiza, udaletxe, herriko eskolak, abade eta maisu-maistrentzako logelak, alondegia, kartzela, botika… Auzoari berari ere izena aldatu eutseen Exetiagaren ordez Ametzola ipiniz, Jose Amezola herriko semearen omenez.

Asier Bidart Meabe galdakoztarrak Etxebarriko toponimiari buruzko ikerketa egin zuen duela urte batzuk. Aurten Udalak liburua berrargitaratu du

☉ Etxebarri

Beldurrezko Pasabidea antolatu dute Etxebarrin asteburuan Gau Beltzaren egitarauaren barruan

|

Argazkia: Freestocks.org, Unsplash

Arimen Eguna ospatuko da asteburuan Hego Uribeko udalerrietan. Etxebarrin Beldurrezko Pasabidea antolatuko dute aurten ere: ‘Ispilu beltzaren madarikazioa’.

Urriaren 31n, azaroaren 1ean eta 2an bisitatu ahalko dute herritarrek Beldurrezko Pasabidea Kultur Etxean. Jarduera doakoa da, baina interesa dutenek sarrera eskuratu beharko dute esteka honen bitartez. Oraindik azaroaren 1erako eta 2rako sarrerak daude eskuragarri.

Pertsona bakoitzak 8 sarrera lortu ahal izango ditu gehienez; izan ere, bisitak 6-8 laguneko taldeetan egingo dituzte 10 minuturo.

“Pasabide hori udazkeneko hitzordurik gogokoenetariko bat da Etxebarrin, eta belaunaldien arteko lanaren emaitza dugu”, diote udal ordezkariek: “Talka taldeko 12 eta 17 urte bitarteko gazteek eta eguneko zentroko adinekoek parte hartzen dute lan horretan, eta elkarrekin ari dira egiten izuaren etxea girotuko duen dekorazioaren zati bat”.

Tailerra gaztetxoentzat

Beldurrezko Pasabideaz gain, Gau Beltzari buruzko tailerra antolatuko du Etxebarrin Beti Batera elkarteak 3 eta 12 urte bitarteko haurrentzat.

Urriaren 31n izango da eta tailerra honakoa: sorginen txanoen apainketa eta ‘Saria edo Ziria’ jokoa.

Amezola plazan izango da tailerra eta dagoeneko plaza guztiak bete dituzte.

Jasoko duten diru guztia Julenett elkarteari emango diote, Rett sindromea ikertzearen aldeko elkarteari.

Osorik irakurri

☉ Etxebarri

Ertzain batek drogetan positibo eman du Etxebarri parean izandako istripu batean

Etxebarriko industrialde batetik irteten ari zen ibilgailu susmagarri baten atzetik joan ostean, Ertzaintzako patruila-autoak istripua izan du kotxe harekin

|

Artxiboko irudia // Geuria

Ertzaintzako agente batek drogetan positibo eman du Etxebarri parean gertatutako esku hartze baten ostean.

Gertaerak gaur goizaldean gertatu dira: Etxebarriko industrialde batetik irteten ari zen ibilgailu susmagarri batek ez die jaramonik egin ertzainek bere martxa gelditzeko emandako argibideei. Ertzainak ikusterakoan, ibilgailuak ihes egin du, eta modu arriskutsuan gidatu du, patruila atzetik zuela, errepidetik irten den arte. Orduan, patruila-autoak istripua izan duen ibilgailuarekin talka egin du.

Ibilgailuaren barruan hankan igeltsua zeraman gizon bat (gidaria), emakume bat eta adingabe bat zihoazen. Gidaria eta adingabea zauritu egin dira, eta Gurutzetako eta Basurtuko ospitaleetara eraman behar izan dituzte.

Kasuaz Bilboko Udaltzaingoa arduratu da, Ibarsusiko biribilgunean gertatu baita istripua. Eta, ohiko protokoloari jarraituta, ibilgailua gidatzen ari zen agenteari alkohol eta droga-test bat egin diote, eta positibo eman du drogetan.

Agenteak odoleko kontraste-proba bat eskatu du. Ertzaintzak antolaketa neurriak hartu ditu, eta, kautelaz, agente horrek ez du polizia-lanik egingo kalean; horren ordez, eta odoleko kontraste-probaren emaitzak jaso eta gertatutakoa argitu arte, barne-lanak egingo ditu.

Gertakarian inplikatutako bi agenteak bajan daude mutuatik igaro ondoren, eta ihes egindako ibilgailuaren gidaria ikertzen ari dira trafiko-segurtasunaren aurkako delitu baten ustezko egile gisa.

Osorik irakurri

☉ Etxebarri

Etxebarriko herritarrek erabakiko dute zertan inbertitu 100.000 euro 2026ko aurrekontuan

Herritarrek azaroaren 6ra arte aurkez ditzakete euren proposamenak. Ondoren, Udalak azken zerrenda egingo du, etxebarritarrek bozka eman dezaten

|

Aurrekontu parte-hartzaileak martxan jarri dituzte Etxebarrin // Etxebarriko Udala

Aurrekontu parte-hartzaileak martxan jarri ditu Etxebarriko Udalak. Herritarrek erabakiko dute zertan inbertitu behar dituen Udalak 100.000 euro datorren urteko aurrekontuan.

“Prozesu horren bidez, Etxebarriko auzotarrek udalerriarentzat onuragarriak diren ideiak eta proiektuak proposatu ahal izango dituzte”, diote udal ordezkariek.

Ekarpenak azaroaren 6ra arte aurkez ditzakete herritarrek. Horretarako bi bide dituzte: udal webgunearen bitartez (esteka honetan) edo aurrez aurre Cime eraikinera bertaratuz.

Proposamenak aurkezteko epea bukatuta, Udalak ekarpen guztiak bilduko ditu eta gehien errepikatzen diren, bideragarrienak diren eta eskuragarri dagoen esparru ekonomikora egokitzen diren proposamenen zerrenda egingo du.

Bigarren fase batean bozkatzeko epea zabalduko du Udalak eta etxebarritarrek zuzenean aukeratu ahal izango dituzte gauzatuko diren proiektuak.

Osorik irakurri

☉ Etxebarri

Kuantika ardatz izango du aurten Etxebarriko Zientzia Asteak bere hamargarren urteurrenean

Umeentzako drone tailerra, kuantikari buruzko tailerrak eta hitzaldiak antolatuko dituzte azaroaren 10etik 14ra bitartean Etxebarrin

|

Etxebarriko Zientzia Asteko programazioan lankidetzan arituko diren erakundeen ordezkariak // Geuria

Zientzia Astea antolatuko dute beste urte batez azaroaren 10etik 14ra Etxebarrin. Aurtengoa hamargarren edizioa da eta kuantika izango da gai nagusia, eta Adimen Artifiziala ere jorratuko dute.

“Ekitaldi horren helburua da kultura zientifikoa herritar guztiei hurbiltzea eta gizartea sentsibilizatzea ikerketa zientifikoaren eta berrikuntza teknologikoaren garrantziaz”, esan du Iker Lopez alkateak.

Aurtengo egitarauan, besteak beste, umeentzako drone tailerra (frontoi barruan), energia berriztagarriei buruz kontzientziatzeko saioak, kuantikari buruzko tailerrak eta hitzaldiak antolatu dituzte.

Horretarako, EHU eta Mondragon Unibertsitatea, Tecnalia, KZgunea, BBK Herriz Herri erakundeen lankidetza izango du Etxebarriko Udalak.

Zientzia Asteko jardueretan parte hartzeko izen-emateak (doakoak) urriaren 29an zabalduko dituzte. Intertesdunek cimenet.net webgunearen bitartez edo 944 496 871 telefono zenbakira deituz eman dezakete izena.

“Horrez gain, aurten, aurreko gure Zientziaren Asteetan egin dugun bezala, gure saltokien lankidetza izango dugu, eta bezeroei hitz baten bidez kuantikak iradokitzen dienari buruzko hausnarketa egitera gonbidatuko ditugu. Ekimen hau urriaren 28tik Zientzia Astea amaitu arte egongo da martxan, azaroaren 14ra arte”, dio Ruth Martinez Cime eta Merkataritza arloetako zinegotziak.

Egitaraua | Zientzia Astea 2025

Azaroaren 10etik 14ra bitartean, programa hau hartuko du Etxebarriko Zientzia Asteak:

  • Hitzaldia: “Teknologia kuantikoak, zientzia-fikziozko filmetatik errealitatera”. Alejandra Ruiz doktorea (Tecnalia)
  • Hitzaldia: “Zer da adimen artifiziala”. Eneko Echarri (KZ Gunea)
  • Hitzaldia: “Konputazio kuantikoaren dibulgazioa”. Aitor Moreno (LKS Next)
  • Tailerra: “Digitalizazio lagunkoiko tailerra” (BBK Herriz Herri)
  • Tailerra: “Googaz” (BBK Herriz Herri)
  • Tailerrak: “MoIAzart tailerrak” (Mondragon Unibertsitatea)
  • Tailerrak: “Zientziaren magia: mundu kuantikoa esperimentatzen du” (EHU Quantum Center)
  • Robotika-tailerrak: “Mundu ikusezinak: zientzia eta robotak ekinean” (Asimov)
  • Hezkuntza-tailerra: “Eguzki-konbinazioa eta zientzia kuantikoa dituzten dronen hegaldiak” (Mondragon Unibertsitatea)
  • Ikuskizuna: “Abentura kuantikoa” (Eidabe)

Aurrerago egitarau zehatzagoa zabalduko du Udalak, ordutegiekin.

Osorik irakurri

☉ Etxebarri

Etxebarriko liburutegi berria 2026ko udaberrirako egongo da prest

Euskaltzaleak plazan eraikitzen ari dira liburutegi berria eta Bekosolo parkekoa ordezkatuko du

|

Euskaltzaleak plazan eraikitzen ari dira liburutegi berria // Geuria

Liburutegi berria eraikitzen hasi dira Etxebarrin. Euskaltzaleak plazako 11, 12 eta 13 zenbakietako beheko solairuetan eraikiko dute eta Bekosolo parkekoa ordezkatuko du.

Instalazio berriak azpiegitura modernoa eta irisgarria izango duela adierazi dute udal ordezkariek: “Bai liburutegirako sarbidea, bai liburutegiaren barruko espazioak erabat irisgarriak izango dira dibertsitate funtzionala duten pertsona guztientzat”, diote.

Lanei ekin diete dagoeneko eta aurreikuspenen arabera sei hilabeteko epean bukatuko dituzte; hau da, 2026ko udaberrirako bukatuko dute obra.

Udalak 657.000 euro bideratu ditu obra horietara eta lanak E3D 2008 S.L enpresak burutuko ditu.

Hiru gune

Liburutegi berria hiru gunetan egongo da banatuta: “Lehenengo eremuan, sarbide zentral bat egongo da, eta, bertan, mostradore bat egongo da, liburutegira mailegu bat egitera, liburu bat itzultzera edo zerbitzuari buruzko edozein informazio lortzera hurbiltzen diren pertsonei arreta emateko”, diote.

Bigarren eremua haur-liburutegiarena izango da: “Liburutegiak, ale ugariz gain, pufak eta mahai baxuak izango ditu, irakurketa txikitatik sustatzeko espazio atsegina izan dadin”, diote. Bigarren eremu hau 0-8 eta 9-13 adin tartetan egongo da bereizita.

Eta hirugarren eremuak helduen liburutegia eta lankidetzarako eremua barne hartuko ditu: “Hemen egongo da helduei zuzendutako irakurketa-material guztia, bai eta bertan irakurtzeko espazio bat ere, erlaxatzeko eta esperientzia atseginaz gozatzeko moduko mahai eta aulkiak dituena”, diote.

“Gainera, eremu horretan ikasketa-gela edo lankidetza-gela ere egongo da, 21 lagunentzako lekua duena, eta liburutegiarena berarena baino ordutegi zabalagoan sartu ahal izango da bertara. Azken espazio hori Udalak urteetan jaso duen eskaria izan da, eta proiektu berri hau ezarrita posible egin ahal izango dugu”, esan dute udal ordezkariek.

Osorik irakurri