☉ Hego Uribe
Olatz Altuna: “2006tik jaisten ari zen euskararen kale erabilera, eta joera hori eten egin da”
Soziolinguistika Klusterrak hizkuntzen erabileraren kale neurketa egin zuen iaz, eta neurketa horren emaitzak aurkeztu zituen ikerlanaren zuzendari Olatz Altunak (Usurbil, 1971) joan den astean, Bilbon egindako Soziolinguistika Jardunaldietan. Han aurkeztutakoak honako lerro hauetan xehatu ditu.
Ikuspegi orokor batetik, zein ideia nagusi utzi dituzte hizkuntzen kale erabileraren 2021eko datuek?
Datuok utzi duten argazkia bera da lehenengo ideia; Euskal Herriko kaleetan euskaraz ari zen zortzi lagunetik bat edo herritarren %12,6. Hala ere, momentuko datua baino garrantzitsuagoa da bilakaera, eta ikerketa honek ibilbide luzea duenez, hori aztertu egin dezakegu. Azken bost urteotan, euskararen erabilerak ez du gorabeherarik izan; 30 urte atzera egiten badugu, erabilerak %1,8 egin du gora; eta 2006tik 2016ra erabilera orokorrak beheranzko joera izan zuen, eta hori eten egin da azken bost urteotan. Beste ideia bat da Euskal Herria oso heterogeneoa dela lurraldeei eta eskualdeei dagokienez, eta erabilera maila oso ezberdinak ditugula. Eskualde batzuetan erabilera oso urria da, eta horrek erakusten du oraindik ere oso zaurgarria dela euskara.
Datu horiek aurkezten izan zinen joan zen astean Bilbon, Soziolinguistika Jardunaldietan. Zer-nolako erreakzioak utzi ditu instituzioetako eta eragileetako kideen artean?
Jardunaldietan, bai eragileek, bai instituzioek eskertu egin zuten euskararen erabileraren berri ematen duten horrelako ikerketa zientifikoak egitea. Hizkuntzaren kale erabileraren neurketak diagnosi bat egiten du, hizkuntzaren egoera nolakoa den erakusten du, eta hori behar-beharrezkoa da hizkuntza plangintza eta politika sendoak aurrera eramateko. Gainera, edizio honetan interes berezia zegoela esango nuke, 2006tik zetorren beheranzko joera horri eusten zitzaion kezka zegoelako. Zentzu horretan, eten egin da beheranzko joera hori, baina, aldi berean, eremu batzuetako errealitate gordina agerian jarri du ikerketak. Dena dela, egin den argazkiak balio dezala husnarketarako eta plangintza eraginkorrak diseinatzeko.
Egun, Bizkaian dago kalean euskara gehien entzuten den eskualdea: Lea Artibai. Sorpresa eragin al du emaitza horrek?
Datu horrek dezenteko oihartzuna izan du, eta han eta hemen asko nabarmentzen ari dira, baina, egia esan, guretzako ez da ustekabea izan, Lea Artibai edizio guztietan izan baita kalean euskara gehien entzuten den eskualdea.
Dena den, oro har Gipuzkoan hitz egiten da euskara gehien kaleetan. Eremu euskaldunetan, ordea, beheraka doa erabilera. Joera orokorra dela baieztatzen al dute datuek?
Eremu euskaldunenetan behera egin du kale erabilerak, eta joera hori ez da berria, aurreko edizioan ere gauza bera nabarmendu baikenuen. Horrek ez du esan nahi herri euskaldun guztietan jaitsi denik erabilera, baina orokorrean hori gertatu da. Normalean, herri euskaldun horiek herri ertainak eta txikiak dira, eta nabarmendu egiten dugu datu hori, hizkuntzaren biziberritze prozesurako interes estrategikoa dutelako euskaldun dentsitate handiko eremuek. Horietan, euskara osasuntsu dago eta modu naturalean transmititzen zein garatzen da. Halere, azken urteetan gertatu diren aldaketa urbanistikoengatik eta demografikoengatik, eremu horietako euskaldunen proportzioak eta kopuruak behera egin dutela ikusi dugu, eta horrek isla izan du euskararen kale erabileran.
Ildo horretatik, ba al dago salbuespenik eskualde horien artean?
Lehendabizi, zehaztu beharko genuke zer kontsideratu eremu euskaldun. Euskaraz hitz egiteko gaitasuna dutenak eskualdeko biztanleriaren %65 baino gehiago diren eskualdeak kontuan hartzera, honako hauek izango genituzke: muga-mugan legoke Debagoiena, %65,5arekin; Bizkaian leudeke Busturialdea eta Lea Artibai eskualdeak; eta Gipuzkoan, Tolosaldea eta Urola Kosta. Azken bost urteotan, euskararen kale erabilera jaitsi egin da eskualde horietan guztietan, Tolosaldean izan ezik. Beraz, Tolosaldea izango litzateke salbuespena.
Kontrara, eskualde ez hain euskaldun batzuetan joera goranzkoa da azken hamar urteetako datuei erreparatuta. Zein da horren gainean egiten duzuen irakurketa?
%30etik beherako erabilera duten eremuak kontuan hartzen baditugu, honako sei hauek ditugu: Bilbo Handia, Enkarterriak eta Arabako Lautada; eta txikiagoak, Arabako Errioxa, Ibarrak eta Mendialdea. Azken hiru horietan, ez daukagu bilakaerarik, baina beste hiruretan, hiru hirigune horietan, gora egin du erabilerak. Egia da erabilera oso baxua dela, %3-4 ingurukoa, baina gora egitea garrantzitsua da. Eta zergatik izan daiteke hori? Eremu horietan euskaldunen proportzioak ere gora egin duelako euskarazko hezkuntza ereduaren hedapenari eta helduen euskalduntzeari esker; alegia, euskaltegien lanari esker. Hala ere, kontuan izan behar da eskolan euskaldundu diren horiek gaztelaniaz hitz egiteko euskaraz aritzeko baino erraztasun dezentez handiagoa dutela, eta gauza jakina da erraztasun handiena duzun hizkuntzara jotzea dela ohikoa. Hortaz, beste motibazio batzuk behar dituzu ondoen moldatzen ez zaren hizkuntza horretan hitz egiteko. Gainera, hirigune horietako euskaldun kopuruak gora egin duen arren, proportzio txikia osatzen dute, eta nolabait, euskaldun dentsitate handiko gune erosoak sortu beharko lirateke euskararen erabilerak nabarmenki gora egiteko; bestela, askok, euskara erabiltzeko aukerarik ere ez dute.
Desberdintasun handia al dago euskal hiztunen artean, generoa eta adin taldeak aintzat hartzen baldin baditugu?
Adin taldeei dagokienez, zenbat eta gazteagoak izan, orduan eta gehiago erabiltzen dute euskara kalean. Ordena honako hau litzateke: haurrak, gazteak, helduak eta adinekoak. Adinaren inguruako beste bi ideia ere nabarmenduko nituzke. Batetik, adin berekoen arteko elkarrizketetan erabilerak behera egiten duela. Hau da, harreman horizontaletan, haurra haurrarekin, gaztea gaztearekin edo heldua helduarekin ari denean, erabilerak behera egiten du. Eta beste ideia da erabilerak gora egiten duela haurrak elkarrizketan parte hartzen duenean; alegia, elkarrizketa batean haurrak egoteak eragin positiboa duela. Helduen erabilerak gora egiten du haur bat tartean den elkarrizketetan, eta haurrek ere euskara gehiago erabiltzen dute tartean heldu bat dagoen elkarrizketetan, soilik haurren artean ari direnean baino. Gainera, lurralde guztietan antzeman dugu joera hori. Generoari dagokionez, berriz, belaunaldi gazteenetan emakumeek euskara gizonek baino gehiago erabiltzen dutela ikusi dugu. Hasierako neurketetan ez zen gertatzen hori, eta orain ere emakumeen eta gizonen arteko tartea ez da handia, baina esanguratsua da lurralde guztietan gertatzen delako, joera nahiko orokortua delako eta neurketaz neurketa tartea handitzen ari delako. Kalean ez ezik, beste eremu batzuetan ere –fakultateetan, ikastetxeetan, eskolaz kanpoko jardueretan eta abar– egiten ditugu erabilera neurketak, eta normalean, salbuespenak salbuespen, neskek mutilek baino gehiago hitz egiten dute euskaraz. Hor badago zer aztertua: generoek sozialki betetzen dituzten rol horiek euskararen erabileran duten eragina.
Eskualde batzuetako datuak falta dira Euskal Herriko eskualdeen mapan. Zein da horren arrazoia?
Kontu tekniko bat dago horren atzean. Eskualde batzuetan jasotzen dugun elkarrizketa kopurua ez da nahikoa datu estatistikoki sendoa izateko. Ezin ditugu jaso eskualde bakoitzean gertatzen diren elkarrizketa guztiak; lagin bat jasotzen dugu, eta eremu batzuetan, jasotzen dugun laginaren akatsa edo errore tartea erabilera baino handiagoa izaten da. Beraz, biztanle gutxi dituzten eskualdeetan ez da egokia eskualde mailako datua ematea, baina datu hori behar izaten dugu Euskal Herri mailako datua eta lurraldeetako erabilera indizeak ateratzeko.
Portzentajeak ez ezik, posible al litzateke eskualde bakoitzeko hiztun kopuru absolutuak ateratzea?
Ez litzateke zuzena izango, hasteko, ez dakigulako zein den eskualde horietan kalean gertatzen diren elkarrizketen proportzio osoa. Hori ateratzeko, adibidez, erabil dezakegu eskualde horretako biztanleen kopurua, baina kale erabilerak ez du eskualdeko biztanleen erabilera neurtzen, ez baitakigu bertakoak diren edo ez, erroldatuta dauden edo ez, turistak diren edo ez… Gainera, kalean, normalean, adineko jende gutxiago ibiltzen dira, gutxiago ateratzen direlako, eta haurrak gehiago. Bestalde, datua gaizki interpretatzeko arrisku handia ikusten dugu. Hiztunen kopurua ematen baldin badugu, erabilera hori oso indibiduala dela dirudi, ezagutza izan daitekeen bezalaxe. Baina ez, erabilera beti da zerbait kolektiboa eta ezegonkorra edo aldakorra, egoerak, solaskideak edo testuinguruak baldintzatu egiten baitute. Horregatik, erabilera datua beti ehunekotan ematen dugu.
☉ Hego Uribe
ZOZKETA / ‘Ezinbestekoak’ diren bi saskien zozketa, Errigora eta GEURIAren eskutik
Zozketa Geuriaren Instagram sare sozialaren bidez egingo da eta parte-hartzaileek hiru pauso erraz bete beharko dituzte, komunitatea sortzeko eta Agerreko euskara pizteko.
Martxoaren 10etik 26ra luzatuko da Errigora auzolan-ariketa erraldoi honetan Agerreko —alegia, Nafarroa erdi eta hegoaldeko— produktuen eskaintza. Horien balioaren % 25 zonaldeko euskalgintzari bideratuko zaio.
Euskara hauspotzen duten eragileentzako ekarpena indarrak batuz egiten da ‘Eskutik eskura’ kanpainari esker, Nafarroa hegoalde eta erdialdeko euskalgintzari behar duen haize bolada bidaltzeko.
Zozketa Instagram sare sozialaren bidez egingo da eta honakoak dira zozketan parte hartzeko pausoak:
😍 @geuria.eus jarraitu
❤️ Like eman
💬 Zein lagunekin egingo zenuke otordutxo eder bat? 😉 Etiketatu.
🔴 Gorria edo 💚 Berdea? Elkarbanatu zure story-etan nahiago duzun saskiaren argazkia eta @geuria.eus aipatu. Horrrela jakingo dugu zein saski duzun gustukoen.
Zozketan parte hartzeko epea zabalik dago urriaren 31ra arte (12:00). Datozen egunetan egingo dugu zozketa eta irabazleak postean bertan etiketatuko ditugu. 48 orduren buruan irabazleren bat ez bada GEURIArekin harremanetan jarri, txandapasa egingo dugu eta zerrendako hurrengoari paso emango diogu.
Irabazleetako bat bazara, nola jarri GEURIArekin harremanetan? Instagram bidez mezu bat bidalita, info@geuria.eus helbide elektronikora idatzita edo 944 406 692 telefono zenbakira deituta.
Errigorak produktuak salgai ditu errigora.eus atari digitalaren bidez. Eskaera egin eta banaketa hurrengo asteetan izango da eta, salbuespenak salbuespen, produktu guztiak aldi berean jasoko dituzte erosleek. Eskaera egiterakoan aukeratu behar duzu produktuak jasotzeko puntua eta bertan zehaztutako egun eta ordutegian pasa beharko duzu jasotzera. Hego Uribe eskualdeko hainbat puntutan ere eros daitezke kutxak. (+) ikurra duten guneetan, internet bidez erosi eta bertan jaso daiteke erosketa.
ARRIGORRIAGA
Arrigorriagako AEK
BASAURI
+Bolintxu AEK
GALDAKAO
+Eguzkibegi Ikastola
Martxan da Basaurin eta Galdakaon Berbalagun egitasmoa. Aurtengoa hamabosgarren edizioa da Basaurin eta hogaita batgarrena Galdakaon.
Programaren helburua da euskaldun berriei ikasitakoa praktikara eramateko zubi lana egitea eta euskaraz bizi nahi duten euskaldun osoei euren ingurua euskalduntzen laguntzea.
Hasierako asmoa zen taberna batean euskaraz berba egiteko taldeak sortzea, baina urtetik urtera hedatu egin da ekimena eta interes talde desberdinak eratu dituzte bai Basaurin bai Galdakaon. Hala nola, mendi taldea, jostun taldea, euskal dantza taldea, txalaparta taldea, bizkaiera lantzeko taldea, Gurasolagun taldeak, musean aritzeko taldeak edota irakurketa taldea.
Eta, aurten, nobedade gehiago izango ditu egitasmoak: “Basaurin kakorratz taldea sortu da eta aurten gure erronka izango da gurasoberriak edo haur txikiak dituzten gurasoak elkartzea parke edo plaza batean euren artean harreman euskaldunak sortzeko; horri Parkelagun deitu diogu”, dio Ioritz Lopez de Alda Basauriko Berbalagun dinamizatzaileak.
Hego Uribeko Berbalagun egitasmoko arduradunak eta Basauriko eta Galdakaoko udal ordezkariak // Geuria
Txakurlagun taldeak ere eratu nahi dituzte Basaurin, baita Galdakaon ere. “Ikasturte honetako erronka da Txakurlagun taldeak sortzea; izan ere, eskualde honetan hainbat txakur daude eta jabeak askotan entzuten ditugu eurei euskaraz egiten”, esan du Asier Martin Galdakaoko Berbalagun arduradunak.
Eskualdeko ondarea ezagutzen
Eskualdeari begira ere talde berri bat martxan jarriko du Berbalagun egitasmoak: Euskal Herriko ondare kulturala ezagutzeko taldea, hain zuzen.
“Basauriko eta Galdakaoko kultur ondarea ezagutzea da asmoa. Hilean behin batuko gara, eta hasteko, azaroaren 8an Galdakaon izango dugu hitzordua. Elexalde auzoan elkartuko gara, Guzur Aretxaren ondoan, eta ibilalditxoa egingo dugu”, dio Martinek.
Abenduan Basauriko ondare kulturala ezagutuko dute: “Oraindik data zehazteke dago —abenduaren 13an edo 14an izan daiteke—, baita zein ibilbide egingo dugun ere”, adierazi du Lopez de Aldak.
“Eskualdeko ondare kulturala ezagutu nahi dugu, baina baita Bizkaikoa eta Euskal Herrikoa ere. Hirugarren hitzordurako Bermeora irteera antolatu nahi dugu. Aurrerago emango dugu informazio gehiago”, diote.
Izena ematea: doan!
Berbalagun taldeak martxan dauden arren, izena emateko epea ikasturte osoan zehar zabalik dagoela gogorarazi dute Berbalaguneko dinamizatzaileek.
Izena ematea doakoa dela azpimarratu dute, eta eskatzen den gauza bakarra euskaraz elkarrizketa bat mantentzeko kapaz izatea dela.
Taldeetan eta ekintzetan izena emateko 607 146 855 telefonora deitu edo galdakao_berba@aek.eus (Galdakao) edo hegouribe@aek.eus (Basauri) helbide elektronikoetara idatz dezakete interesdunek.
Basauriko eta Galdakaoko Udalek, Udal euskaltegiek, AEK-k eta, Basauriko Hizkuntz Eskolak babesten dute Hego Uribeko Berbalagun programa.
Agenda | Hego Uribeko Berbalagun
2025 Urria-Abendua
Urriak 26, igandea | Basauri-Galdakao
Mendi irteera: Belatxikieta
09:00 Basauriko udaletxe pareko autobus geltokia
Urriak 30, osteguna | Basauri
Mintzodromoa
10:00 Solobarria plaza
Azaroak 4, asteartea | Galdakao
Berbalagun aurkezpen jaia
18:30 Ganguren taberna
Azaroak 8, larunbata | Galdakao
Ondare taldearen lehen txangoa: Elexalde
10:00 Elexaldeko Guzur Aretxa plaza
Azaroak 13, osteguna | Basauri
Berbalagun aurkezpen jaia
18:30 Bonboi taberna
Abenduak 4, osteguna | Galdakao
Mintzodromoa
10:30 Kurtzeko frontoia
Abenduak 12, ostirala | Basauri-Galdakao
Baskot Gaua
19:00 Bananas tabernatik
Abenduak 13 edo 14 | Basauri
Ondare taldearen bigarren txangoa: Elexalde
Abenduak 19, ostirala | Galdakao
Gurasolagun taldearen lehen hitzordua
17:15 Galdakaoko AEK Euskaltegian
☉ Hego Uribe
Palestinaren alde elkarretaratzeak deitu dituzte gaur Hego Uriben, lanuzte orokorrarekin bat eginez
Mobilizazio guztiak 19:30ean egingo dituzte. Arrigorriagan, Ugaon, Galdakaon, Etxebarrin eta Usansolon udaletxeen aurrean burrunbak antolatu dituzte
Gaur, urriak 15, Palestinaren aldeko elkarretaratzeak deitu dituzte Gernika-Palestina herri ekimenetik Hego Uribe eskualdeko hainbat udalerritan, lanuzte orokorrarekin bat eginez.
“Israeli zilegitasuna kentzea eta mendebaldeko estatuen interesen kontra egitea da gure ekarpenik onena palestinarrek indar-harreman hobea izan dezaten erabakiak hartu ahal izateko”, azaldu dute Palestinarekin Elkartasunatik. “Horregatik atera ginen hamarnaka milaka pertsona Iruñean joan den urriaren 4ean palestinar erresistentzia babestu eta sionismoa suntsitu behar dela aldarrikatzeko eta horregatik aterako gara urriaren 15ean palestinarren aldarri historikoekin”.
Gaurko mobilizazioen helburua, Palestinarekin Elkartasunatik azaldu lez, Eusko Jaurlaritzari, Nafar Gobernuari, Espainiako zein Frantziako Gobernuei eta CAF bezalako enpresa konplizeei presio egitea da, “Israelekin harreman oro eteteko”.
Mobilizazio guztiak 19:30ean egingo dituzte. Arrigorriagan, Basaurin, Ugaon, Galdakaon, Etxebarrin eta Usansolon burrunbak antolatu dituzte.
Elkarretaratzeak: Hego Uribe eskualdea
Basauri
Bentako plazan
Galdakao
Udaletxeko plazan
Arrigorriaga
Udaletxeko plazan
Ugao
Herriaren plazan
Etxebarri
Etxebarriko plazan
Usansolo
Izar Gorri plazan
GEURIAk bat egingo du Hego Euskal Herriko sindikatuek Palestinaren alde deitutako lanuztearekin, eta horiek iraun bitartean horiei buruzko informazioa emango du soilik webgunean.
Era berean, arratsaldean Gernika-Palestina herri ekimenak deitutako mobilizazioen jarraipena egingo dugu bai webgunean bai sare sozialetan.
Lanuztearen erreferentziazko ordutegia 11:00etatik 14:00etara izango da, eta 15:00ak arte luzatuko da ordu horretan amaitzen diren jardunaldietan. Arratsaldean 19:00etatik 22:00etara bitartean deitu dituzte lanuzteak.
☉ Hego Uribe
Itziar Atienza eta Itziar Ituño aktoreek bat egin dute Donostian Gazako genozidioa salatzeko egingo den manifestazioarekin
Palestina-Euskal Herria Elkartasun Batzordeek manifestazioa deitu dute irailaren 24an, asteazkenez, Donostian
Zinemaren eta kulturaren munduak bat egin du Palestina-Euskal Herria Elkartasun Batzordeek Gazako genozidioa salatzeko Donostian irailaren 24an egingo duten manifestazioarekin.
Eta deialdi horrekin bat egin dute Itziar Atienza galdakoztarrak eta Itziar Ituño basauriarrak.
Hain zuzen ere, Atienzak irakurri zuen atzo adierazpena Donostiako Victoria Eugenia Antzokiaren aurrean, Antonio De la Torre aktorearekin batera.
“Hitz egiten ari garen bitartean, haur errugabeak hiltzen ari dira Gazan”, adierazi dute.
‘The Voice of Hind Rajab’ filma
Manifestazioa irailaren 24an, asteazkenez, izango da Donostian 18:30etik aurrera.
Aurretik, ‘The Voice of Hind Rajab’ filma proiektatuko dute Zinemaldian.
Kaouther Ben Haniaren filmak Israelgo Armadaren eraso batean bere familia osoa, ama izan ezik, galtzen duen sei urteko neskato baten istorioa kontatzen du.
“Bere laguntza-oihuek ezin dute salbatu, eta erreskatatu nahi duten anbulantzia-taldeko kideak ere hiltzen dituzte”, aurreratu dute Palestina-Euskal Herria Elkartasun Batzordetik, eta gaineratu dute: “Ez da istorio isolatua, palestinarren egunerokoa da: suntsitutako familiak, suntsitutako ospitaleak eta 70.000 pertsona baino gehiago erailak”.
Palestina-Euskal Herria Elkartasun Batzordearen barruan honako kolektiboak daude: Artistas con Palestina, Campaña Final Comercio de Armas con Israel, Donostia Palestina, EAB Euskal Aktoreen Batasuna, EPE-thaia, Gernika Palestina Herri Ekimena, Gure Haurrak Ere Badira; Kulturatik, creadorks culturales con Palestina; Rescop eta Trabajadors del Cine x Palestina.
Argazkiak | Ehun arrigorriagar baino gehiagok Heidelberg enpresan gertatutako heriotza-istripua salatu dute herriko plazan
Azeituna con huesos, Keax, Reeler, Jaimones, Kruddö eta Silkat lehiatuko dira larunbatean, Rockeineko finalean
Basauriko Social Antzokiko zubia itxiko dute ibilgailuentzat, San Faustoko obrengatik
Argazkiak | Ehun arrigorriagar baino gehiagok Heidelberg enpresan gertatutako heriotza-istripua salatu dute herriko plazan
Argazkiak | Aldatxa eta Urbiko Lagunak, Basauriko jaietako buruhandienak!
Argazkiak | Jaietan etenaldia egin dute ehunka basauriarrek Palestinari elkartasun keinu bat egiteko
Bideoa | Dozenaka pertsona elkartu dira Arrigorriagan Heidelberg enpresan gertatutako lan-heriotza salatzeko
Bideoa | Berbalagun egitasmoa martxan da Basaurin eta Galdakaon, nobedade askorekin
